Bệnh đậu mùa khỉ: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

Theo 1 báo cáo khác, đã có hơn 100 trường hợp ở Anh, Bồ Đào Nha, Ý, Tây Ban Nha, Pháp, Bỉ, Úc, Canada và Hoa Kỳ đã dương tính với bệnh đậu mùa khỉ trong tháng 4/2022.

Vậy liệu bệnh đậu mùa khỉ có “nối gót” Sar-Covid-2 khiến cả thế giới một lần nữa rơi vào bế tắc do tốc độ lây lan đến chóng mặt không? Hãy cũng MarryBaby tìm ra câu trả lời trong bài viết này nhé?

1. Bệnh đậu mùa khỉ là gì?

Bệnh đậu mùa khỉ (Monkeypox) là một dạng bệnh do 1 loại virus truyền từ động vật sang người gây ra với các triệu chứng tương tự bệnh đậu mùa. Người mắc bệnh thường có các triệu chứng như phát ban, sốt, đau đầu,…

Virus đậu mùa khỉ là một loại virus DNA sợi đôi có vỏ bọc thuộc giống Orthopoxvirus của họ Poxviridae. Có hai nhóm di truyền khác biệt của virus đậu mùa khỉ: nhóm Trung Phi (lưu vực Congo) và nhóm Tây Phi. Khu vực lưu vực Congo trong lịch sử đã gây ra dịch bệnh nặng hơn và được cho là dễ lây lan hơn.

2. Bệnh đậu mùa khỉ lây lan qua con đường nào?

Bệnh đậu mùa khỉ lây lan chính qua 3 con đường: Lây từ người sang người, lây từ động vật nhiễm bệnh sang người và lây do tiếp xúc với các vật có chứa virus bệnh.

2.1 Lây từ người sang người

Bệnh đậu mùa khỉ có khả năng lây từ người sang người thông qua tiếp xúc với các vết thương, các nốt phát ban trên da hoặc niêm mạc của người bị bệnh như mắt, miệng, họng, cơ quan sinh dục, hậu môn, trực tràng,… Ngoài ra, bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh khi tiếp xúc trực tiếp với các chất dịch từ cơ thể của người bị bệnh (như máu, nước bọt, tinh dịch).

Thậm chí, bệnh cũng có thể lây qua đường hô hấp giống với SARS-CoV-2 khi bạn đứng gần người bị bệnh và nói chuyện mà không đeo khẩu trang, sống chung trong cùng một gia đình với người bị bệnh mà không có sự cách ly hay có quan hệ tình dục với người bị bệnh.

Ngoài ra, phụ nữ mang thai nếu bị nhiễm đậu mùa khỉ cũng có thể truyền bệnh cho thai nhi qua nhau thai.

2.2 Lây từ động vật nhiễm bệnh sang người

Bệnh đậu mùa ở khỉ có thể bị lây nhiễm từ động vật hoang dã bị nhiễm bệnh ở các vùng phía tây và trung Phi. Theo các chuyên gia, sự lây lan của bệnh này là bởi các loài gặm nhấm; chẳng hạn như chuột cống, chuột nhắt và sóc. (1)

Một người có thể bị bệnh đậu mùa khỉ từ một con vật bị nhiễm bệnh nếu anh ấy/cô ấy bị cắn hoặc chạm vào máu, dịch cơ thể, đốm, mụn nước hoặc vảy của chúng.

Bệnh này cũng có thể bị lây lan do ăn thịt của động vật bị nhiễm bệnh chưa được nấu chín kỹ, hoặc do chạm vào các sản phẩm khác từ động vật bị nhiễm bệnh (chẳng hạn như da hoặc lông động vật).

2.3 Lây do tiếp xúc với các vật có chứa virus bệnh

Bệnh đậu mùa khỉ cũng có thể lây qua việc tiếp xúc với các vật nhiễm virus. Khi bạn tiếp xúc với đồ dùng cá nhân của người bệnh hoặc vật phẩm mà virus bệnh tồn tại, nguy cơ nhiễm bệnh là có thể xảy ra.

Vì vậy, bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh khi tiếp xúc trực tiếp hoặc sử dụng các vật phẩm cá nhân của người mắc bệnh, như quần áo, chăn, gối đệm, khăn tắm, dao cạo râu, kim tiêm, bàn chải đánh răng,…

>> Bạn có thể xem thêm: Hướng dẫn cách sử dụng bảo hiểm y tế cho người mới bắt đầu

3. Những ai có nguy cơ mắc bệnh đậu mùa?

Đối tượng dễ mắc bệnh: Người cao tuổi, người có hệ miễn dịch yếu, người suy giảm chức năng miễn dịch, người đang mắc bệnh nền, và người đang sử dụng các loại thuốc ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch.

Hơn nữa, người thường xuyên tiêu thụ thực phẩm sống hoặc thịt động vật không rõ nguồn gốc cũng đối diện với nguy cơ mắc bệnh, do có thể tiếp xúc với động vật nhiễm virus gây bệnh. (2)

4. Dấu hiệu và triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ

Thời gian ủ bệnh từ khi nhiễm bệnh cho đến khi có các triệu chứng ban đầu tiên thường là từ 6 đến 13 ngày nhưng có thể từ 5 đến 21 ngày.

Trong 5 ngày đầu tiên, bệnh nhân có các triệu chứng tương tự bệnh cúm, bao gồm:

• Sốt.
• Đau đầu.
• Đau cơ.
• Đau lưng.
• Khó chịu (thiếu năng lượng).
• Nổi hạch/sưng hạch bạch huyết (Sự hiện diện của nổi hạch là dấu hiệu chính để phân biệt bệnh thủy đậu với bệnh thủy đậu).

Sau giai đoạn này, bệnh nhân sẽ có những phát ban bọng nước tương tự như bệnh thủy đậu thậm chí có thể nặng hơn:

• Tổn thương chủ yếu ở mặt nhưng có thể phát triển ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, bàn tay và bàn chân ở lưng.
• Các tổn thương ở bộ phận sinh dục và quanh bộ phận sinh dục (triệu chứng được thấy rõ trong đợt bùng phát năm 2022 gần đây).

Phát ban bắt đầu dưới dạng các nốt ban đường kính 2–5 mm, tiến triển thành:

• Mụn nước (mụn nước nhỏ chứa đầy chất lỏng).
• Mụn mủ.
• Sau đó, lớp vỏ ngoài.
• Các triệu chứng thường kéo dài từ 14 đến 21 ngày; phát ban kéo dài khoảng 10 ngày.

>> Xem thêm: Cách phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ và bảo vệ bản thân

5. Chẩn đoán bệnh đậu mùa khỉ

Để chẩn đoán bệnh này, quá trình sau có thể được thực hiện:

– Tiến hành khảo sát lâm sàng: Bác sĩ sẽ thực hiện một cuộc khảo sát lâm sàng, bao gồm kiểm tra các triệu chứng và các yếu tố nguy cơ liên quan đến bệnh đậu mùa khỉ.

– Xem xét tiền sử Y tế: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử y tế của bạn, bao gồm lịch sử quan hệ tình dục, tiếp xúc với người bệnh đậu mùa khỉ, và các triệu chứng bạn đang trải qua.

– Kiểm tra da và tổn thương: Bệnh đậu mùa khỉ thường xuất hiện dưới dạng các tổn thương da, bao gồm các vết sưng, mẩn đỏ, và vết loét. Bác sĩ có thể thực hiện kiểm tra da để xác định các dấu vết này.

– Kiểm tra máu: Bạn có thể được yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra sự tồn tại của vi khuẩn gây bệnh.

Nếu nghi ngờ mình có dấu hiệu mắc bệnh đậu mùa khỉ, bạn hãy đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế càng sớm càng tốt để được chẩn đoán và điều trị. Bệnh đậu mùa khỉ có thể trở nên nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời.

5. Các biến chứng của bệnh đậu mùa khỉ

Bệnh đậu mùa khỉ, nếu không được điều trị kịp thời, có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Các biến chứng của bệnh đậu mùa khỉ có thể bao gồm:

– Biến chứng về da liễu: Bệnh đậu mùa khỉ thường gây ra các tổn thương da, mẩn đỏ, vết loét và sưng. Nếu không điều trị, các tổn thương này có thể lan rộng và gây hủy hoại nghiêm trọng cho da và các cấu trúc da.

– Biến chứng xương và sụn: Nếu bệnh không được điều trị, vi khuẩn gây bệnh có thể lan qua hệ thống máu và xâm nhập vào xương và sụn. Điều này có thể gây ra các vấn đề về xương và khớp, bao gồm viêm khớp và viêm màng nội tiết.

– Biến chứng hệ thần kinh trung ương: Bệnh đậu mùa khỉ có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương, gây ra các triệu chứng như viêm não, viêm màng não, hoặc các vấn đề về hệ thần kinh trung ương khác. Các triệu chứng có thể bao gồm đau đầu, co giật, và thay đổi tâm trạng.

– Biến chứng tim mạch: Bệnh đậu mùa khỉ có thể ảnh hưởng đến hệ tim mạch, gây ra viêm màng tim, viêm màng mỏi, và các vấn đề khác liên quan đến tim mạch.

– Biến chứng về mắt: Bệnh này có thể gây ra các vấn đề về mắt, bao gồm viêm mạc mắt, viêm mạc giác mạc, và có thể dẫn đến mất thị lực hoặc các vấn đề về mắt khác.

– Biến chứng thai kỳ: Nếu phụ nữ mang thai mắc bệnh đậu mùa khỉ và không được điều trị, vi khuẩn có thể lây truyền cho thai nhi, gây ra các vấn đề thai kỳ nghiêm trọng hoặc thậm chí khiến thai nhi tử vong.

6. Bệnh đậu mùa khỉ có gây tử vong không?

Hầu hết những người nhiễm bệnh đều hồi phục sau vài tuần, tỷ lệ tử vong không cao nhưng đang tăng dần. Theo WHO, tỷ lệ tử vong do bệnh đậu mùa khỉ trước đây dao động từ 0 đến 11% trong dân số nói chung và cao hơn ở trẻ nhỏ. Trong thời gian gần đây, tỷ lệ tử vong theo ca dao động trong khoảng 3-6%.

Tuy vậy, các yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh diễn tiến nặng, khả năng tử vong cao bao gồm: người mắc bệnh có tiếp xúc lâu dài với virus, trẻ em, người có hệ miễn dịch kém,….

Virus bệnh đậu mùa khỉ được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1958. Trường hợp bệnh đậu mùa khỉ đầu tiên ở người được ghi nhận vào năm 1970 tại Cộng hòa Dân chủ Congo. Lúc đó, bệnh chưa được lây lan và biết tới nhiều như thời gian gần đây. Việc bệnh đậu mùa khỉ bùng phát với tốc độ nhanh chóng trong những tháng gần đây đã khiến không ít người hoang mang.

Tin vui cho mọi người là virus gây loại bệnh này không dễ lây lan như SARS-CoV-2. Giới chuyên gia y tế cho rằng đợt bùng dịch hiện tại chỉ xảy ra thông qua việc tiếp xúc gần và thân mật với người đang mắc bệnh.

>> Bạn có thể xem thêm: Vì sao có người miễn nhiễm với Covid-19? Câu trả lời ít ai ngờ

7. Cách phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ

Hiện bệnh này chỉ đang bùng phát tại các nước châu Phi và châu Âu. Nhưng nó có thể xuất hiện tại Việt Nam bất cứ lúc nào. Không ai có thể biết trước được.

Vì vậy, hãy trang bị sẵn những biện pháp phòng tránh để đảm bảo an toàn cho sức khỏe của bạn và người thân.

7.1 Tiêm phòng

Hiện nay vẫn chưa có vắc xin phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ. Thế nhưng theo nghiên cứu, vắc xin tiêm phòng đậu mùa có thể ngăn ngừa bệnh đậu mùa khỉ với hiệu quả lên đến 85%. Ngoài ra, một loại vắc xin giúp giảm độc lực (chủng Ankara) đã được phê duyệt để phòng bệnh đậu mùa khỉ vào năm 2019.

Tuy nhiên, mọi người cần áp dụng thêm một số biện pháp phòng ngừa bệnh đậu mùa khỉ khác nữa vì 2 loại vắc xin này vẫn còn hạn chế.

7.2 Trang bị đầy đủ kiến thức về bệnh đậu mùa khỉ

Nâng cao nhận thức bản thân về các yếu tố triệu chứng, nguy cơ, cách lây truyền và tuyên truyền với mọi người về các biện pháp có thể thực hiện để giảm phơi nhiễm với vi rút là chiến lược phòng ngừa chính đối với bệnh đậu mùa khỉ.

Bạn có thể chia sẻ bài viết này cho những người thân xung quanh để họ nắm được thông tin cũng như cách phòng ngừa căn bệnh này.

7.3 Giảm nguy cơ lây truyền từ người sang người

Khi phát hiện những người xung quanh có các dấu hiệu bệnh đậu mùa khỉ như sốt, ho, phát ban… thì hãy đề phòng bằng cách tránh tiếp xúc gần.

Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước hoặc sử dụng dung dịch vệ sinh tay có chứa cồn, đặc biệt là khi vừa tiếp xúc với người khác.

7.4 Giảm nguy cơ lây truyền bệnh đậu mùa khỉ từ động vật sang người

Nguyên nhân của bệnh đậu mùa khỉ chủ yếu là do lây truyền từ động vật sang người. Nên tránh tiếp xúc với động vật hoang dã, đặc biệt là động vật ốm hoặc chết, kể cả thịt, máu và các bộ phận khác của chúng. Ngoài ra, tất cả các thực phẩm có liên quan đến thịt hoặc các bộ phận của động vật phải được nấu chín kỹ trước khi ăn.

7.5 Hạn chế buôn bán động vật

Chúng ta nên hạn chế nhập khẩu các loại động vật có khả năng gây bệnh cao như các loài gặm nhấm và các loài linh trưởng. Những động vật này có thể mang mầm bệnh mà bạn rất khó để kiểm chứng được. Những động vật nuôi có khả năng bị nhiễm bệnh đậu mùa khỉ cũng cần được cách ly với các động vật khác và đưa vào kiểm dịch ngay lập tức.

8. Cách điều trị đậu mùa khỉ

Một số loại thuốc được cho là có thể điều trị bệnh đậu mùa khỉ có thể kể đến như: Thuốc kháng vi rút cidofovir, thuốc kháng vi rút mới tecovirimat, thuốc nghiên cứu brincidofovir (CMX001),… Vốn là các loại thuốc có hoạt tính chống lại virus bệnh đậu mùa trên khỉ. Tuy nhiên, hiện chưa có loại thuốc nào được nghiên cứu hoặc cấp phép sử dụng trong các vùng dịch để điều trị đậu mùa khỉ ở người.

Đặc biệt, ở người bệnh từng tiêm vắc xin ngừa bệnh đậu mùa thì vẫn có nguy cơ mắc bệnh đậu mùa khỉ. Tuy vậy, các triệu chứng bệnh thường nhẹ hơn, không diễn tiến nặng và ít nguy cơ để lại biến chứng, không cần can thiệp.

9. Lưu ý khi điều trị bệnh đậu mùa khỉ

– Tuân thủ lịch trình điều trị: Bạn cần tuân thủ uống thuốc và điều trị bệnh theo chỉ định từ bác sĩ ngay cả khi bệnh đang dần được cải thiện để đảm bảo rằng vi khuẩn được bị tiêu diệt hoàn toàn.

– Tái khám theo hướng dẫn từ bác sĩ: Sau khi hoàn thành điều trị, bác sĩ có thể yêu cầu bạn tái khám để đảm bảo bạn đã được điều trị khỏi hoàn toàn.

– Tránh quan hệ tình dục: Bạn nên ngừng hoạt động tình dục hoặc sử dụng biện pháp bảo vệ khi quan hệ tình dục để ngăn việc lây truyền bệnh cho người khác..

– Thông báo với những người đã tiếp xúc với bạn: Nếu bạn được chẩn đoán mắc bệnh đậu mùa khỉ, bạn nên thông báo cho vợ/chồng biết để xác định họ có bị lây bệnh từ bạn không.

– Duy trì lối sống lành mạnh: Ngoài điều trị bệnh theo thuốc chỉ định từ bác sĩ, bạn hãy duy trì bằng một lối sống lành mạnh, siêng vận động và để ý đến chế độ dinh dưỡng theo lời khuyên từ bác sĩ.

Tóm lại, bệnh đậu mùa khỉ (Monkeybox) là một dạng bệnh do 1 loại virus có họ hàng với bệnh đậu mùa gây ra thuộc giống Orthopoxvirus. Virus đậu mùa khỉ có thể được lây nhiễm từ động vật mang bệnh hoặc do tiếp xúc với người đang nhiễm bệnh. Khi nhiễm virus, người bệnh sẽ trải qua 3 giai đoạn: ủ bệnh; khởi phát dấu hiệu như cảm cúm; toàn phát với biểu hiện phát ban tương tự bệnh thủy đậu; và thoái lui.

Virus gây bệnh đậu mùa khỉ không dễ lây lan như SARS-CoV-2. Hiện vẫn chưa có vắc xin; hay thuốc điều trị đặc hiệu được cấp phép sử dụng trên người nhưng bạn có thể phòng bệnh bằng cách trang bị đầy đủ kiến thức; hạn chế tiếp xúc người bệnh, động vật mang bệnh; ăn chín, uống sôi; rửa tay thường xuyên. Tiêm vắc xin đậu mùa cũng có thể giúp phòng bệnh.