Chăm sóc mẹ sau sinh tháng đầu đúng cách để mau phục hồi

Chăm sóc mẹ sau sinh có tính quyết định tới việc phục hồi của sản phụ. Vì vậy, bạn cần hết sức chú ý trong sinh hoạt, ăn uống, ngủ nghỉ để cơ thể mau phục hồi và bảo đảm sức khỏe về lâu dài sau này nhé.

Ngay cả khi quá trình chuyển dạ và sinh con diễn ra nhanh, dễ dàng thì bạn vẫn cần một khoảng thời gian để phục hồi sức khỏe. Bởi vì 9 tháng mang thai và sinh nở đã vắt kiệt sức, cũng như gây ra nhiều tổn thương cho cơ thể.

Nếu không có thời gian để cơ thể nghỉ ngơi, bồi bổ, chữa lành các tổn thương thì sau này sức khỏe của bạn sẽ yếu đi rất nhiều.

Vậy phải chăm sóc sau sinh như thế nào?

Những biến đổi của cơ thể phụ nữ sau khi sinh

Dưới đây là những thay đổi ở phụ nữ sau sinh, mẹ và gia đình cần lưu ý để chăm sóc mẹ sau sinh, giữ gìn sức khỏe tốt nhất:

1. Giảm cân ngay

Hầu hết phụ nữ sẽ giảm khoảng 5,5kg ngay sau khi sinh em bé. 5,5kg này bao gồm khoảng 3-4kg trọng lượng em bé, cộng với 0,5-1kg trọng lượng nhau thai, gần 1kg máu và nước ối. Vào những ngày cuối của tuần đầu sau sinh, bạn có thể giảm thêm khoảng 2kg nhờ cơ thể lúc này không còn bị tích nước nữa.

Tuy nhiên, để lấy lại vóc dáng như trước khi mang thai, nhất là phần bụng thì bạn cần phải có một khoảng thời gian từ 6 tháng đến 1 năm, thậm chí có người còn mất đến vài năm.

2. Có máu thải ra từ tử cung

Sau khi em bé ra đời, những tế bào tạo lớp đệm tử cung bắt đầu bong và trôi ra khỏi âm đạo gọi là sản dịch. Sản dịch có lẫn máu, màu đỏ tươi như kinh nguyệt, sau đó nhạt màu dần và cuối cùng có màu trắng hoặc vàng trước khi hết hẳn. Sản dịch thường rỉ ra ngoài tử cung trong khoảng 2 tuần.

3. Tâm trạng không ổn định

Trong một hoặc hai tuần đầu sau sinh, nhiều bà mẹ sinh con so (sinh con lần đầu) mắc phải chứng “u buồn sau sinh”. Triệu chứng này khiến sản phụ buồn rầu, chán nản, kiệt sức, mất ngủ hoặc cảm thấy bế tắc và lo âu.

Bên cạnh đó, khẩu vị cũng thay đổi, bạn có thể muốn ăn nhiều hoặc ít hơn. Tuy nhiên, mẹ không nên lo lắng vì sự thay đổi cảm xúc này thường sẽ biến mất trong vòng 2-3 tuần.

Mẹ sau sinh khi nào nên đến bệnh viện?

Sau khi sinh nếu sản phụ xuất hiện các triệu chứng nguy hiểm sau phải đến ngay bệnh viện để thăm khám và điều trị kịp thời:

1. Chảy máu âm đạo nhiều bất thường

Đây có thể là các triệu chứng xuất huyết hậu sản rất nguy hiểm. Nếu không được chữa trị kịp thời có thể đe dọa tính mạng của sản phụ.

• Dịch chảy ra thấm ướt một miếng băng vệ sinh trong chưa tới một giờ
• Dịch có lẫn máu cục lớn, chảy máu đỏ tươi trong bốn ngày hoặc nhiều hơn sau khi sinh
• Sốc, choáng váng
• Suy nhược
• Tim đập nhanh, thở nông hoặc thở gấp
• Ớn lạnh
• Mất ngủ
• Rối loạn tinh thần

2. Nhiễm khuẩn hậu sản

Nhiễm khuẩn hậu sản khiến cơ thể người mẹ bị đau đớn, kiệt sức và cũng có thể gặp nguy hiểm nếu không được chữa trị kịp thời. Các triệu chứng của nhiễm khuẩn hậu sản mẹ cần chú ý bao gồm:

• Sốt
• Đau bụng dưới
• Chất bài tiết có mùi hôi (dấu hiệu viêm màng trong dạ con)
• Đi tiểu khó, tiểu buốt, nước tiểu vẩn đục hoặc có lẫn máu (dấu hiệu nhiễm trùng đường tiết niệu)
• Tấy đỏ, đau, chảy mủ hoặc sưng xung quanh vết thương (vết rạch sinh mổ, rạch âm hộ hoặc vết rách)
• Một bên ngực bị đau tức, căng cứng và tấy đỏ kèm sốt, ớn lạnh, đau cơ hoặc mệt mỏi và có thể đau đầu (dấu hiệu viêm vú, nhiễm trùng vú)

  

3. Trầm cảm

Các mẹ sau sinh rất dễ mắc phải căn bệnh này. Trầm cảm không chỉ khiến phụ nữ mất ngủ, dễ hành động dại dột mà còn gây mất sữa, không có sữa cho con bú. Các dấu hiệu trầm cảm sau sinh mẹ nên chú ý như:

• Mất ngủ
• Có những suy nghĩ muốn làm hại em bé
• Khóc ròng kéo dài trong vài ngày
• Có cảm giác hoảng sợ hoặc oán hận

Các cách chăm sóc mẹ sau sinh thường để mau phục hồi

Cuộc sống của mẹ với quỹ thời gian eo hẹp, bạn khó có thể thực hiện cùng lúc nhiều việc. Tuy nhiên, bạn có thể lựa chọn vài việc và tập trung thực hiện để cải thiện tâm lý cũng như sức khỏe sau sinh.

Để chăm sóc mẹ sau sinh, bạn nên tham khảo những kinh nghiệm như:

1. Theo dõi dấu hiệu sinh tồn (mạch, huyết áp, nhiệt độ)

Khi chăm sóc bà bầu sau sinh, ngoài việc vệ sinh cá nhân hay dinh dưỡng, điều thường bị nhiều gia đình bỏ qua là theo dõi dấu hiệu sinh tồn của mẹ. Cụ thể là mạch đập, huyết áp và nhiệt độ.

Nếu không thể tự theo dõi, mẹ có thể nhờ bác sĩ riêng hoặc sử dụng những dịch vụ chăm sóc sản phụ tại nhà để có thể khắc phục những vấn đề về sức khỏe sau sinh kịp thời.

2. Theo dõi co hồi tử cung và sản dịch

Sản dịch thường kéo dài khoảng 7 ngày, có màu như kinh nguyệt, mùi tanh nồng rồi chuyển sang hồng nhạt. Sản dịch sẽ hết hẳn sau 4 tuần.

Nếu mẹ lo lắng không biết sau sinh bao lâu thì có kinh trở lại thì câu trả lời cho mẹ là sau khi hết sản dịch. Tức mẹ có thể có kinh trở lại như thường kỳ sau 4 tuần. Mẹ cần lưu ý biện pháp tránh thai vì rất dễ có thai sau sinh.

Nếu tử cung co thắt gây đau thì có thể chườm đá hoặc dùng thuốc giảm đau.

3. Chăm sóc sau sinh cho nhũ hoa

Ai cũng biết trong thời gian cho con bú, vú bị căng sữa liên tục khiến ngực biến dạng. Hơn nữa, nhiều chị em chưa biết cho con bú đúng cách dẫn đến tình trạng ngực bị chảy xệ, nhũ hoa bị thâm sạm.

Vì thế chị em nên chú ý đến việc chăm sóc vòng 1 và cho bé bú đều 2 bên vú. Ngoài ra, bạn nên massage nhẹ nhàng vùng ngực trước khi cho con bú để giúp tiết sữa nhanh hơn.

4. Chăm sóc sau sinh cho vùng kín

Đối với các mẹ sinh thường, cắt (hoặc rạch) tầng sinh môn là thủ thuật thường gặp. Bác sĩ có thể rạch khu vực giữa âm đạo và hậu môn (gọi là đáy chậu) để hỗ trợ cho việc chuyển dạ thành công.

Sau khi sinh thường, khu vực bị rạch trở nên rất nhạy cảm trong vài ngày hoặc vài tuần đầu tiên nên có thể gây đau khi bạn ngồi, đi lại, ho hay hắt hơi.

Để làm giảm sưng, đau hoặc ngứa ở khu vực rạch tầng sinh môn, các mẹ có thể thử vài gợi ý chăm sóc mẹ sau sinh thường sau:

• Đá lạnh: Trong vòng 24 giờ đầu tiên sau sinh, chườm một túi nước đá vào khu vực sinh môn.
• Nước ấm: Vệ sinh bằng nước muối ấm.
• Nghỉ ngơi: Nằm nghiêng tốt hơn vì có thể làm giảm bớt áp lực lên tầng sinh môn. Cố gắng không nên ngồi hoặc đứng quá lâu.
• Bài tập Kegel: Thực hiện bài tập Kegel giúp tăng cường cơ bắp ở đáy chậu, giúp khu vực này mau lành. Để bắt đầu, hãy thắt chặt cơ như lúc đang cố nín tiểu. 10 giây sau đó, thả lỏng. Cố gắng lặp lại 20 lần và các mẹ có thể luyện tập bất kỳ lúc nào.
• Giữ vệ sinh: Giữ cho vùng sinh môn sạch sẽ, khô ráo bằng cách thay băng vệ sinh thường xuyên, ít nhất 4 tiếng một lần.
• Ngoài ra, mẹ cần mặc quần áo thoải mái và có chế độ ăn uống giàu chất xơ, uống đủ nước để đảm bảo ruột mềm, đi tiêu đầy đủ.

Nếu chăm sóc mẹ sau sinh tốt thì vết khâu tầng sinh môn sẽ liền hoàn toàn sau 2-3 tuần, phục hồi cảm giác ban đầu và quan hệ vợ chồng cũng trở lại sau 2 tháng sinh em bé.

Ngược lại, nếu không chăm sóc vùng kín chu đáo, người mẹ có thể gặp phải một trong những vấn đề như vết thương bị nhiễm khuẩn, có dấu hiệu sưng tấy, rát hoặc ngứa, có mùi hôi khó chịu, khí hư (huyết trắng), viêm nấm, đau rát khi “yêu”.

Vì thế, mẹ không nên lơ là việc chăm sóc vùng kín sau sinh khi chăm sóc mẹ sau sinh thường nhé.

5. Theo dõi đại, tiểu tiện

Sự ảnh hưởng của bài niệu oxytocin làm bàng quang rất nhanh đầy. Thậm chí trống bàng quang cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi thuốc mê – tê khi sinh do cắt, rạch hoặc tụ máu ở tầng sinh môn. Điều này khiến mẹ rất dễ bí tiểu sau sinh hoặc tăng trương lực ở bàng quang.

Trường hợp bí tiểu thường dễ xảy ra nếu mẹ chuyển dạ lâu hoặc sinh có can thiệp. Nếu mẹ bí tiểu lâu, ít đau thì có thể đi lại nhiều, xoa nắn vùng bàng quang, không thông tiểu khi không cần thiết để tránh nhiễm trùng.

Khi chăm sóc phụ nữ sau khi sinh, nếu mẹ bị táo bón hãy ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước, xoa nắn bụng và cố gắng vận động nhẹ nhàng sớm. Nếu sau 3 ngày vẫn chưa thể đại tiện thì phải thụt tháo phân.

6. Tắm gội, vệ sinh cơ thể

Rất nhiều chị em thắc mắc để chăm sóc mẹ sau sinh có cần kiêng tắm sau sinh trong tháng đầu tiên? Nhiều gia đình theo truyền thống vẫn kiêng tắm trong tháng đầu tiên.

Tuy nhiên, sau sinh cơ thể mẹ tiết rất nhiều mồ hôi nên cần được tắm rửa sạch, nhất là vào mùa hè. Nếu để lâu không tắm, cơ thể nhiễm khuẩn, gây nguy hiểm cho cả mẹ và con.

Tùy theo cơ địa của mẹ mà có thể tắm sau 1 hoặc 3 – 4 ngày sau sinh. Khi tắm, mẹ nên chú ý những điều sau:

• Tắm nhanh, không tắm bồn.
• Tắm ở nơi kín gió để tránh bị cảm lạnh.
• Dù mùa đông hay mùa hè cũng hãy tắm bằng nước ấm. Tắm xong phải lau người khô thật nhanh.
• Gội đầu: mẹ không cần kiêng gội đầu nhưng phải gội nhanh và sấy khô.
• Đánh răng: cũng có khá nhiều mẹ băn khoăn rằng sau sinh có được đánh răng không. Nếu không đánh răng thì là sai lầm hoàn toàn. Việc không đánh răng có thể biến khoang miệng của mẹ trở thành môi trường lý tưởng cho vi khuẩn sinh sôi nảy nở, dẫn đến những vấn đề về răng miệng như răng yếu, tê buốt, viêm nướu…

Mẹ nên mặc quần dài, áo dài tay vì sau sinh cơ thể mẹ rất dễ cảm lạnh.

Một số mẹ thắc mắc rằng có được mặc áo cộc tay vào mùa nóng không? Thời tiết nắng nóng khiến mẹ khá khó chịu, mẹ có thể mặc áo cộc tay ở trong nhà để thoáng mát. Nên chọn đồ bộ có độ thấm hút mồ hôi tốt. Tuy nhiên, sau sinh nếu đi ra ngoài mẹ nên mặc áo dài tay.

Chăm sóc mẹ sau sinh mổ

Sinh mổ đỡ đau hơn sinh thường, có tính thẩm mỹ cao nên được khá nhiều mẹ lựa chọn. Hầu hết các ca phẫu thuật này không quá phức tạp và có thể cắt chỉ sau 7 ngày sinh.

Cách chăm sóc mẹ sinh mổ cũng tương tự sinh thường. Tuy nhiên, có những điểm mẹ nhất định phải chú ý để đảm bảo cơ thể nhanh chóng phục hồi, tránh được những biến chứng có thể xảy ra sau sinh.

Những điểm mà mẹ cần chú ý khi chăm sóc mẹ sau sinh mổ:

• Nằm nghiêng và không được kê gối trong suốt 6 tiếng kể từ sau khi sinh con
• Không được ăn bất kỳ thứ gì trong vòng 6 tiếng sau sinh
• Sau 6 tiếng nghỉ ngơi thì mới bắt đầu cho con bú
• Vài ngày sau khi sinh mẹ nên nằm nghiêng và dùng gối kê phía sau lưng
• Chỉ nên ăn những đồ mềm và lỏng
• Bắt đầu tập vận động nhẹ
• Chăm sóc vết mổ cẩn thận
• Một tuần sau khi sinh mẹ nên uống nhiều nước, kiêng lạnh
• Ăn thức ăn nhẹ nhàng như cháo trứng gà
• Sau khi sinh con một tháng mẹ vẫn cần phải chú ý chăm sóc mình, không ăn đồ tanh hoặc ăn quá no mỗi bữa
• Không nên làm việc sớm, nhất là những việc nặng nhọc
• Rèn luyện cơ thể, tránh vận động mạnh

Chế độ dinh dưỡng cho mẹ sau khi sinh

Những ngày đầu sinh con, vấn đề dinh dưỡng sau khi sinh cho sản phụ cần được đặc biệt chú ý. Thức ăn cho mẹ trong những ngày này phải mềm, ấm và dễ tiêu hóa.

Bạn có thể chọn các món như cháo, mì, gạo, trứng gà để bồi bổ giúp cơ thể hấp thu dinh dưỡng tốt hơn trong chế độ chăm sóc mẹ sau sinh.

1. Đối với mẹ sinh mổ

Đối với các mẹ sinh mổ, khi chưa “đánh hơi” được dấu hiệu thông ruột thì bạn chỉ nên ăn cháo loãng và không được ăn các loại thực phẩm sau:

• Cháo thịt
• Cháo cá
• Cháo móng giò
• Sữa tươi
• Sữa đậu nành
• Nước mía
• Thực phẩm lên men
• Đồ ăn nhiều dầu mỡ

Khi đường ruột đã hồi phục và có thể đi đại tiện bình thường thì bạn có thể ăn chế độ bình thường.

2. Đối với các mẹ sinh thường

Các mẹ sinh thường có thể ăn đa dạng hơn. Các thực phẩm bạn có thể chăm sóc mẹ sau sinh lúc này bao gồm:

• Sữa
• Các loại sinh tố
• Cháo thịt
• Cháo móng giò

Nếu bị rạch tầng sinh môn, bạn nên chia nhỏ bữa ăn thành 5-6 khẩu phần ăn/ngày trong những ngày đầu sau sinh. Sau đó, dần dần bạn có thể ăn chế độ bình thường.

Chăm sóc sau sinh đối với làn da và vóc dáng

Để chăm sóc mẹ sau sinh từ làn da và vóc dáng sau sinh, mẹ có thể đến những trung tâm dịch vụ chăm sóc sau mẹ sinh hoặc áp dụng các phương pháp tại nhà sau:

1. Chăm sóc da

Sau khi sinh xong 10 ngày, mẹ có thể áp dụng phương pháp làm đẹp da như:

• Thoa nghệ tươi được hạ thổ trong vòng 1 tháng
• Thoa cao bí đao
• Đắp mặt nạ hồng hoa với nghệ và dầu oliu hoặc mặt nạ mật ong và dầu oliu

2. Chăm sóc bụng

Để giảm mỡ bụng giúp bụng thon gọn sau sinh, bạn có thể áp dụng các phương pháp sau:

• Cho nước nóng vào chai thủy tinh rồi dùng để lăn vùng bụng. Bạn để vài lớp khăn trên bụng để không bị nóng quá. Nước bớt nóng thì bỏ bớt khăn ra. Thực hiện mỗi ngày cho đến khi nước nguội
• Massage bụng bằng rượu ngâm nghệ
• Uống tinh nghệ và mật ong để mau sạch sản dịch

Những lưu ý quan trọng dành cho mẹ bầu sau sinh

Bên cạnh những vấn đề về chăm sóc mẹ sau sinh, chị em vẫn cần lưu ý một số vấn đề để giữ sức khỏe suốt thời gian ở cữ và sau này.

1. Tư thế nằm sau khi sinh thường và sinh mổ

• Sinh thường: tư thế tốt nhất là nằm ngửa hoặc nằm nghiêng. Nằm ngửa là tư thế thoải mái nhất, không gây áp lực lên vết rạch. Tuy nhiên, nếu mẹ bị vấn đề về huyết áp thì không nên nằm tư thế này.
• Sinh mổ: với những mẹ sinh mổ, tư thế tốt nhất là nằm nghiêng. Nằm nghiêng không chỉ giúp máu lưu thông tốt mà còn giúp vết mổ không bị căng, mẹ di chuyển dễ dàng hơn và cải thiện hệ tiêu hóa.

2. Sau sinh bao lâu thì quan hệ tình dục trở lại?

Các chuyên gia khuyến cáo ít nhất 2 tháng đầu nên tránh tuyệt đối chuyện quan hệ vợ chồng. Thời điểm tốt nhất để quan hệ sau sinh là 3 tháng trở lên.

Lúc này tử cung đã co lại, vết rạch tầng sinh môn cũng lành hẳn nên sẽ không có viêm nhiễm xảy ra.

3. Các biện pháp tránh thai sau sinh

Sau sinh tốt nhất là 2 năm sau mẹ mới nên mang thai trở lại. Nhằm đảm bảo đủ sắt, dinh dưỡng từ mẹ cho đợt mang thai bé tiếp theo. Vì thế trong thời gian này, mẹ có thể áp dụng những biện pháp tránh thai sau sinh như:

• Dùng bao cao su
• Đặt vòng tránh thai
• Cấy que tránh thai
• Dùng thuốc tránh thai
• Tính ngày an toàn
• Cho con bú

4. Sản phụ có được xem tivi, sử dụng điện thoại, iPad hay máy tính không?

Sau sinh mẹ khá buồn chán vì không có việc gì làm nên thường hay xem tivi, điện thoại hay các thiết bị điện tử khác. Tuy nhiên, đây là điều rất có hại cho mắt.

Ít nhất mẹ nên kiêng cữ khoảng 6 tuần vì sau sinh, cơ thể mẹ thay đổi rất nhiều. Điều quan trọng nhất là phải nghỉ ngơi.

Thời gian mang thai và sinh đẻ, cơ thể người mẹ phải vắt kiệt dinh dưỡng để cung cấp cho thai nhi. Trong lúc sinh nở, cơ thể bạn lại phải đối diện với nhiều tổn thương từ bên trong, vì vậy sau sinh chính là lúc cơ thể cần được chăm sóc nhiều nhất để phục hồi sức khỏe.

Những gợi ý về cách chăm sóc mẹ sau sinh thường và mổ của MarryBaby hy vọng sẽ mang đến những điều bổ ích cho các sản phụ.

Minh Minh