Làm thế nào để nhận biết cảm xúc của con trẻ?

Theo TS, những bậc bố mẹ có khả năng nhận biết được những xúc cảm của riêng mình có thể sử dụng khả năng ấy vào việc “bắt đài” những xúc cảm của con cái. Tuy nhiên, cũng không ít ông bố bà mẹ tuy nhạy bén với với xúc cảm nhưng không dễ dàng hiểu được những cảm xúc của con cái mình. Để làm được điều này, đòi hỏi bạn phải có một số kỹ năng sau:

Cách trẻ thể hiện xúc cảm

Trẻ con thường thể hiện những xúc cảm của mình một cách gián tiếp theo kiểu mà người lớn thường cảm thấy thật rối rắm, khó hiểu.

Trẻ con thường giấu những xúc cảm vào trong những hành động, cách cư xử, lời ăn tiếng nói hằng ngày, trong những lúc chơi đùa

Đối với trẻ dưới 7 tuổi, những xúc cảm của con trẻ được bộc lộ qua những lúc chơi đùa những trò giả tưởng. Chính những lúc giả vờ, sử dụng những nhân vật, những cảnh trí, những trang phục khác nhau, đã cho phép trẻ một cách an toàn, thử vào “vai” những xúc cảm khác nhau.

Các bước nhận biết xúc cảm của con

Bước 1: Hãy xem những lúc con xúc động là cơ hội để làm thân và dạy dỗ con

Khả năng bạn vỗ về, an ủi và làm dịu một đứa trẻ đang xúc động mạnh có thể thấy chúng ta đang làm vai trò bố mẹ một cách tốt nhất. Những xúc cảm tiêu cực chỉ có thể tan biến đi khi trẻ con có thể được trò chuyện về những xúc cảm của chúng. Do vậy, điều cần thiết là bạn phải sớm nhận ra những xúc cảm của trẻ khi chúng đang còn ở cường độ thấp trước khi trẻ lâm vào khủng hoảng quá căng thẳng.

Bước 2: Lắng nghe bằng cả trái tim và cho con cái thấy “cái lý” của những xúc cảm của chúng

Hãy xây dựng một mối thâm tình và dạy cho con cái mình một kỹ năng giải quyết vấn đề, sử dụng trí tưởng tượng để nhìn vấn đề từ góc nhìn của đứa trẻ. Để bắt đài những cảm xúc của con cái, bạn phải để ý thể hiện qua điệu bộ, cử chỉ, nét mặt, tức ngôn ngữ bằng tay chân của chúng. Hãy ngồi vào vị trí của con cái, đặt mình đúng tầm mức của chúng, hít một hơi thở thật sâu, thở đều, thư giãn và tập trung. Thái độ chú ý lắng nghe của bạn sẽ giúp đứa trẻ biết rằng bạn đang nghiêm túc, quan tâm đến vấn đề của chúng.

Bước 3: Giúp con cái gọi tên những xúc cảm của mình

Một bước dễ làm và rất quan trọng tiếp theo là giúp con trẻ gọi tên những xúc cảm của chúng. Dùng ngôn từ để gọi tên những xúc cảm có thể giúp cho đứa trẻ “chuyển thể” những xúc cảm còn đang rất mơ hồ, không rõ hình dạng trong trí óc trẻ như giận dữ, buồn bã, cô đơn, tủi thân, sợ hãi, ghen tức,… Ví dụ nếu bố mẹ thấy con nước mắt lưng tròng hãy nhỏ nhẹ hỏi: “Con thấy rất buồn phải không nào?”. Nghe vậy, không chỉ đứa trẻ cảm thấy mình được cảm thông, và đứa trẻ có được một từ ngữ để diễn đạt tâm trạng của mình.

Bước 5: Đặt ra giới hạn trong khi giúp con giải quyết vấn đề

Đặt ra giới hạn: Đối với con trẻ, giải quyết vấn đề thường bắt đầu với việc bố mẹ đặt ra những giới hạn đối với những cử chỉ không thích hợp. Ví dụ, đứa trẻ tức giận, thất vọng chuyện gì đó, thế là đập vỡ đồ chơi, hoặc đánh bạn. Trước tình huống này bố mẹ hãy giúp đỡ trẻ xác định, gọi tên xúc cảm đó, có thể hướng dẫn trẻ nghĩ ra cách thức thích hợp để xử lý với những xúc cảm tiêu cực ấy.

Xác định mục tiêu: Để xác định mục tiêu cho việc giải việc giải quyết vấn đề, hãy hỏi xem con bạn muốn gì. Thông thường, câu trả lời rất đơn giản: Đứa trẻ muốn sửa lại con diều, giải bài toán hóc búa,… Những trường hợp khác có thể phải cần hai bên nói chuyện thì mới rõ vấn đề là gì. Ví dụ, con bạn không nhận được vai thích hợp trong vở kịch sắp diễn ra ở trường, con vật của con bạn mới chết hay đứa bạn thân nhất vừa theo bố mẹ dời nhà đi chỗ khác,… Trong những trường hợp thế này, mục tiêu của đứa trẻ chỉ đơn giản là sự chấp nhận mất mát hoặc tìm kiến ở bố mẹ một sự an ủi, thông cảm

Nghĩ đến những giải pháp có thể áp dụng: Hãy cùng ngồi lại với con bạn để tìm những phương cách giải quyết vấn đề. Những ý kiến của bố mẹ có thể rất cần thiết, được con trẻ đánh giá cao, đặt biệt với những đứa trẻ con bé khó có thể tự mình nghĩ ra cách giải quyết nào đó.

Đánh giá những giải pháp được đề nghị dựa trên những giá trị của gia đình: Đây là lúc điểm lại những ý tưởng mà bố mẹ và con đã nghĩ ra, quyết định xem nên triển khai áp dụng và loại bỏ những giải pháp nào. Hãy khuyến khích con bạn xem xét từng giải pháp riêng biệt, đặt ra những câu hỏi sau đây:

• Giải pháp này có công bằng không?
• Giải pháp này có khả thi không?
• Giải pháp này có an toàn không?
• Mình có thể cảm thấy như thế nào với giải pháp này?

Với cách làm thế này, bạn có thêm cơ hội để cùng con mình xem xét và thấy được sự cần thiết phải đặt ra những giới hạn cho một số cách xử lý nào đó, đây là cơ hội để bố mẹ củng cố những giá trị gia đình cho con cái.

Thanh Trúc