Viêm phổi ở trẻ em và những điều cần biết ?

Viêm phổi ở trẻ em là bệnh thường gặp và là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong ở trẻ nhiễm bệnh đường hô hấp cấp tính. Bệnh có thể gặp ở nhiều lứa tuổi, nhưng thường gặp nhất là ở nhóm trẻ 0-5 tuổi. Phòng bệnh và nhận biết sớm dấu hiệu viêm phổi ở trẻ là vô cùng quan trọng.

Viêm phổi ở trẻ em là gì?

Viêm phổi ở trẻ em hay viêm phổi nói chung là tình trạng nhiễm trùng bên trong phổi, khi virus và vi khuẩn tấn công cơ quan này và tạo ra những ổ nhiễm trùng. Vi khuẩn gây bệnh viêm phổi thường gặp nhất là phế cầu khuẩn.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF), viêm phổi là nguyên nhân dẫn đến tử vong của 2 triệu trẻ em mỗi năm trên toàn thế giới, nhiều hơn tổng số ca tử vong do AIDS, sốt rét và sởi cộng lại. Ước tính, mỗi ngày có khoảng 4.300 trẻ tử vong do viêm phổi. Điều này có nghĩa là cứ 20 giây trôi qua lại có 1 trẻ tử vong do viêm phổi trên thế giới.

Tại Việt Nam, hàng năm có khoảng 2,9 triệu trẻ mắc viêm phổi, trong đó có 4.000 trẻ tử vong. Nước ta được xem là 1 trong 15 quốc gia có số lượng trẻ mắc viêm phổi nhiều nhất thế giới.

Các loại viêm phổi thường gặp ở trẻ nhỏ

Viêm phổi thùy

• Viêm phổi thùy là bệnh gây tổn thương tổ chức tại phổi như phế nang, tiểu phế quản tận cùng, mô liên kết kẽ. Viêm phổi thùy thường gặp ở những đối tượng có hệ miễn dịch yếu như trẻ em, người cao tuổi, người có bệnh lý nền mạn tính, suy giảm miễn dịch, nghiện rượu, suy dinh dưỡng, hay mắc các bệnh phổi từ trước như giãn phế quản, viêm phế quản mạn, hen phế quản… Bệnh thường xuất hiện khi thời tiết thay đổi, như mùa Đông Xuân là thời kỳ có tỷ lệ mắc các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp cao nhất.

Viêm phổi phế quản

• Viêm phổi phế quản (hay viêm phế quản phổi) là nhiễm trùng cấp tính lan tỏa ở phế quản, phế nang phổi và các mô kẽ. Viêm phổi phế quản là tình trạng bệnh tiến triển nhanh, biến chứng nặng, có khả năng gây tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách. Trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là dưới 2 tháng tuổi rất dễ mắc căn bệnh này.

Nguyên nhân trẻ bị viêm phổi

• Có nhiều nguyên nhân gây bệnh viêm phổi ở trẻ. Mỗi nguyên nhân gây bệnh đều có sự tác động khác nhau đến cơ thể, từ đó triệu chứng viêm phổi cũng sẽ thay đổi.

• Ở nhóm trẻ dưới 5 tuổi, viêm phổi thường do vi khuẩn như: Streptococcus nhóm B, Listeria momocytogenes, H.influenza.s, Branhamella Catarrhalis, S.aureus. Ở trẻ dưới 2 tháng thường là do vi khuẩn Klebsiella Pneumonia, E. Coli, vi khuẩn gram âm. Viêm phổi do vi khuẩn thường tiến triển bệnh nhanh hơn, triệu chứng ở mức độ nặng hơn so với viêm phổi do virus. Sau khi vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể sẽ bắt đầu di chuyển đến các thùy phổi và khu trú ở đây; sau đó bắt đầu quá trình phát triển, nhân lên, gây bệnh lý.

• Đối với nhóm trẻ từ 5-15 tuổi, viêm phổi thường do virus như: RSV, H.influenza… So với các yếu tố gây bệnh viêm phổi khác, viêm do virus xảy ra chậm hơn và thường ít nghiêm trọng hơn. Có khoảng gần 50% trường hợp viêm phổi do virus gây ra. Triệu chứng của bệnh trong những trường hợp này tương tự như cảm cúm thông thường.

Bệnh viêm phổi ở trẻ có lây không?

• Viêm phổi là bệnh truyền nhiễm cấp tính, rất dễ lây lan, đe dọa sức khỏe và tính mạng của trẻ. Viêm phổi có thể lây truyền từ người bệnh sang những người xung quanh qua đường giọt bắn, khi ho, hắt hơi hoặc khi nói chuyện.

Chẩn đoán viêm phổi trẻ em

Để chẩn đoán viêm phổi ở trẻ, bác sĩ tiến hành chẩn đoán lâm sàng và chẩn đoán cận lâm sàng.

Chẩn đoán lâm sàng

• Chẩn đoán lâm sàng dựa trên các triệu chứng hô hấp như: dấu hiệu ho và sốt, thở nhanh. Đối với dấu hiệu ho và sốt, ban đầu trẻ ho khan, sau ho có đờm, trẻ nhỏ hoặc yếu có khi không ho hoặc ít ho. Khò khè có thể có khoảng 30% trẻ bị viêm phổi do mycoplasma. Tuy nhiên, dấu hiệu này cũng có thể bị nhầm lẫn với hen nếu không chụp X-quang phổi. Ngoài ra, còn có những dấu hiệu khác như: tím tái, bỏ bú, không uống được, li bì, co giật, lõm lồng ngực, co kéo cơ liên sườn, rút lõm hõm trên ức, phập phồng cánh mũi, thở rên rỉ… Gõ đục khi có tràn dịch hoặc đông đặc. Triệu chứng khác đi kèm theo như: viêm cơ, viêm xương, viêm tai giữa, nhọt da, viêm amydal, viêm màng ngoài tim…

1. Đối với bệnh viêm phổi ở trẻ, không nhất thiết phải chờ kết quả cận lâm sàng, mà nên được chẩn đoán bằng những phương pháp cận lâm sàng càng sớm càng tốt. Nếu được chẩn đoán và điều trị sớm, bệnh thường diễn biến tốt và khỏi sau 7-10 ngày. Ngược lại, điều trị muộn hoặc trị không đúng mức, nhất là ở trẻ dưới 12 tháng, tỷ lệ tử vong là rất cao.

Cách phòng bệnh viêm phổi ở trẻ em

• Có nhiều biện pháp phòng ngừa bệnh viêm phổi ở trẻ. Trong số đó, việc bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu sau sinh được chứng minh giảm gần ¼ viêm phổi ở trẻ em. Ngoài ra, sử dụng bếp không khói, giảm 50% nguy cơ viêm phổi ở trẻ, thường xuyên giữ nhà cửa sạch sẽ, không hút thuốc lá khi ở gần trẻ, tập cho trẻ thói quen rửa tay thường xuyên bằng xà phòng.

Các chuyên gia khuyến cáo trẻ tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin cần thiết là phương pháp phòng bệnh hiệu quả, an toàn và tiết kiệm nhất. Vắc xin có khả năng tạo ra kháng thể chủ động bảo vệ trẻ trước các tác nhân gây bệnh lên đến 95%. Các loại vắc xin phòng tác nhân gây bệnh viêm phổi hiệu quả cao cho trẻ gồm:

• Vắc xin Synflorix (Bỉ)/Prevenar-13 (Bỉ): phòng viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm tai giữa,… do phế cầu khuẩn cho trẻ từ 6 tuần tuổi.
• Vắc xin 6 trong 1 Hexaxim (Pháp)/ Infanrix Hexa (Bỉ): phòng 6 bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và bệnh viêm phổi – viêm màng não do HIB cho trẻ từ 2 tháng tuổi đến 2 tuổi.
• Vắc xin 5 trong 1 Pentaxim (Pháp)/ Infanrix IPV+Hib (Bỉ) phòng 5 bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt và bệnh viêm phổi – viêm màng não do Hib cho trẻ từ 2 tháng tuổi.
• Vắc xin Quimi – Hib (Cu Ba) phòng viêm phổi do Hib cho trẻ từ 2 tháng tuổi.
• Vắc xin Vaxigrip Tetra (Pháp)/Influvac Tetra (Hà Lan)/GC FLU Quadrivalent (Hàn Quốc) phòng biến chứng viêm phổi gây ra do virus cúm mùa dành cho trẻ từ 6 tháng tuổi.
• Vắc xin VA-Mengoc-BC (CuBa) phòng viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết… do não mô cầu khuẩn tuýp BC cho trẻ từ 6 tháng tuổi.
• Vắc xin Menactra (Mỹ) phòng viêm phổi, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết… do não mô cầu khuẩn tuýp A,C,Y,W-135 cho trẻ từ 9 tháng tuổi.

Viêm phổi ở trẻ em là tình trạng đặc biệt nguy hiểm có thể đe dọa sức khỏe, tính mạng của trẻ. Phòng bệnh sớm cho trẻ bằng vắc xin giúp tránh được nguy cơ mắc bệnh, diễn biến nặng và tử vong. Đặc biệt trong bối cảnh sau đại dịch Covid-19 vẫn còn nhiều diễn biến phức tạp, tiêm vắc xin phòng viêm phổi tránh được nguy cơ đồng nhiễm bệnh cùng Covid-19, bảo vệ lá phổi khỏe mạnh, tránh nguy cơ diễn biến nặng, suy hô hấp.