Thuốc an thần có tác dụng gì? Vì sao nên cẩn trọng khi sử dụng thuốc an thần?

Thuốc an thần có tác dụng làm chậm hoạt động của hệ thần kinh trung ương, giúp người bệnh cảm thấy thư giãn hơn. Thuốc được các bác sĩ kê đơn để điều trị các chứng lo lắng, rối loạn giấc ngủ. Ngoài ra, thuốc an thần còn được sử dụng như một thuốc gây mê, chống co giật, giảm đau, thư giãn cơ.

Thuốc an thần hoạt động bằng cách điều chỉnh một số liên lạc thần kinh nhất định trong hệ thống thần kinh trung ương đến não. Cụ thể, thuốc an thần gây ngủ thường tác động lên não thông qua chất dẫn truyền thần kinh là acid gamma-aminobutyric (GABA). GABA có tác dụng làm giảm hoạt động của hệ thần kinh trung ương. Mặc dù các thuốc an thần có cách hoạt động khác nhau, nhưng đích cuối cùng là làm tăng hoạt chất GABA giúp tạo cảm giác thư giãn cho cơ thể.

Các loại thuốc an thần

Dựa vào cấu trúc hóa học, cũng như tỷ lệ hoạt chất, thuốc an thần được chia làm 3 loại chính với các chức năng khác nhau:

• Barbiturate: Nhóm thuốc Phenobarbital (Gardenal), pentobarbital (Nembutal). Loại thuốc này ít sử dụng trong việc điều trị và ổn định tinh thần bởi vì ngoài công dụng chính là chống co giật, mê sảng thì còn có các tác dụng phụ không mong muốn chóng mặt, đau đầu, buồn nôn, ói mửa, thậm chí làm đầu óc lú lẫn, rối loạn ngôn ngữ, hôn mê và tử vong…
• Benzodiazepines: Là loại thuốc an thần giúp cho bệnh nhân dễ ngủ hơn, không có cảm giác mệt mỏi hay căng thẳng, các hoạt chất chính là diazepam, bromazepam, clonazepam…
• Thuốc ngủ Z- drugs: Zolpidem (Stilnox, Ambien), Eszopiclone (Lunesta), Zaleplon (Sonata): Có công dụng là giúp người dùng ngủ ngon hơn, êm giấc hơn và không bị tỉnh giấc giữa chừng.

==> Xem thêm: Các loại thuốc ngủ phổ biến và những chú ý khi sử dụng

Khi nào nên uống thuốc an thần?

Chỉ nên sử dụng thuốc an khi căng thẳng quá mức, hay chịu nhiều áp lực gây bệnh khó ngủ hay sử dụng thuốc để điều trị một số bệnh lý. Tuy nhiên, uống thuốc gì, liều lượng ra sao, cũng như nắm rõ các thông tin về thuốc an thần thì cần tham vấn ý kiến của bác sĩ, tuyệt đối tự ý sử dụng, nhằm tránh những tác dụng phụ không mong muốn.

Không ít người vì khó ngủ đã tìm tới các loại thuốc ngủ, thuốc an thần như là biện pháp tức thời để trị mất ngủ. Tuy nhiên, đây không phải biện pháp can thiệp từ gốc. Nếu lạm dụng thuốc an thần để gây ngủ, sẽ làm phá vỡ chu trình thức – ngủ tự nhiên; có thể gây nghiện hoặc lệ thuộc thuốc; dễ biến mất ngủ thành căn bệnh mạn tính, ngoài ra còn gây nhiều tác dụng phụ cho các cơ quan khác như gan, thận…

Tác dụng phụ của thuốc an thần

Thuốc an thần có thể có tác dụng phụ ngắn hạn và dài hạn.

Một số tác dụng phụ của thuốc an thần có thể nhận thấy sau vài ngày dùng thuốc bao gồm:

• Buồn ngủ
• Chóng mặt
• Mờ mắt
• Suy giảm khả năng nhận thức
• Phản xạ suy giảm, thời gian phản ứng chậm hơn với những gì xảy ra xung quanh
• Thở chậm hơn
• Không cảm thấy đau nhiều như bình thường (đôi khi thậm chí không đau nhói hoặc dữ dội)
• Nhận thức kém, khó tập trung hoặc suy nghĩ chậm chạp
• Nói chậm hơn hoặc nói ngọng

Sử dụng thuốc an thần lâu dài có thể dẫn đến các tác dụng phụ sau:

• Chứng hay quên: Người bệnh thường xuyên quên hoặc mất trí nhớ
• Có thể bị bệnh trầm cảm như mệt mỏi, cảm giác tuyệt vọng, thậm chí muốn tự tử
• Tinh thần lo lắng, không ổn định
• Nếu dùng thuốc quá liều có thể làm suy giảm chức năng gan, suy gan, gây tổn thương mô gan.
• Phát triển sự phụ thuộc vào thuốc an thần có thể dẫn đến các tác dụng không thể đảo ngược hoặc các triệu chứng cai nghiện, đặc biệt nếu bạn ngừng sử dụng chúng đột ngột
• Nguy cơ tử vong do dùng quá liều, cố ý hoặc vô ý

Đối tượng nào cần sử dụng thuốc an thần theo chỉ định của bác sĩ?

Những đối tượng sau đây thường được chỉ định sử dụng thuốc an thần:

• Người bị căng thẳng, stress, lo âu quá mức, hoảng sợ dẫn đến mất ngủ hoặc bị hoang tưởng.
• Người bị bệnh động kinh
• Người mắc bệnh trầm cảm, tự kỷ, vì chứng bệnh này khiến người bệnh tinh thần bất ổn có dẫn đến tự sát
• Người cần phải gây mê trước khi phẫu thuật nội soi, hay những trường hợp bệnh nhân không hợp tác khi chụp cộng hưởng từ.
• Thuốc an thần thường được dùng cho người bị tâm thần, trường hợp hay kích động đập phá, chống đối gây các hành vi nguy hiểm.

Lệ thuộc và nghiện thuốc an thần

Việc sử dụng thuốc an thần liên tục trong thời gian dài có thể dẫn đến nguy cơ lệ thuộc vào thuốc an thần, nghiện thuốc và lúc đó cơ thể không thể hoạt động bình thường nếu không có thuốc an thần.

Dấu hiệu của sự phụ thuộc

Bạn dùng thuốc thường xuyên và cảm thấy không thể ngừng dùng thuốc. Thậm chí, người dùng còn phải tăng liều mới có hiệu quả như mong muốn.

Hội chứng cai nghiện

Sự phụ thuộc thể hiện rõ ràng nhất khi người bệnh có các triệu chứng cai nghiện. Điều này xảy ra khi cơ thể bạn phản ứng với việc không có thuốc an thần với các triệu chứng khó chịu hoặc đau đớn, dằn vặt cả về thể chất lẫn tinh thần.

Một số triệu chứng cai nghiện phổ biến bao gồm:

• Tăng lo lắng
• Cáu gắt
• Không ngủ được

Trong một số trường hợp, người bệnh có thể bị ốm hoặc lên cơn co giật nếu cơ thể đã quen với lượng thuốc an thần cao. Sự phụ thuộc tùy thuộc vào khả năng dung nạp thuốc của cơ thể bạn. Điều này có thể xảy ra nếu dùng thuốc an thần liên tục trong vài tháng hoặc nhanh nhất là vài tuần hoặc có thể ít hơn. Người lớn tuổi có thể dễ bị tổn thương hơn những người trẻ tuổi.

Thận trọng: Thuốc an thần có thể là chất gây nghiện

Opioid là nhóm thuốc giảm đau có thể dùng để điều trị đau, gây ngủ, chống trầm cảm, chống co giật và tác động lên hệ thống thần kinh trung ương khác cho đau mạn tính, hoặc đau thần kinh. Tuy nhiên, khi sử dụng thuốc một thời gian, người bệnh có nguy cơ phụ thuộc vào thuốc, thậm chí trở thành chất gây nghiện và tạo ra các triệu chứng có hại có thể dẫn đến quá liều. Các triệu chứng này bao gồm:

• Thở chậm lại hoặc ngừng thở
• Nhịp tim chậm lại

Cần nhập viện khẩn cấp nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào trong số này khi sử dụng opioid. Sử dụng quá liều opioid có nguy cơ tử vong cao. Nên trao đổi kỹ với bác sĩ của bạn trước khi dùng bất kỳ dạng thuốc này để tránh các triệu chứng nguy hại hoặc chết người của việc nghiện và quá liều chất dạng thuốc phiện.

Sử dụng thuốc an thần đúng cách

Vì thuốc an thần tác động lên hệ thần kinh trung ương nên dùng không đúng có thể gây hại cho tế bào thần kinh, vì vậy khi sử dụng thuốc cần lưu ý một số điểm sau đây:

• Nên bắt đầu với liều thấp và nên dò liều cho tới khi đạt yêu cầu ”liều thấp nhất mang lại hiệu quả cao nhất” vì sử dụng thuốc an thần liều càng cao thì càng ảnh hưởng đến sức khỏe về sau.
• Chú ý thời điểm dùng thuốc: Thông thường, thời điểm tốt nhất để sử dụng thuốc an thần là vào buổi tối, tránh dùng vào buổi trưa vì sẽ làm ảnh hưởng đến hoạt động vào buổi chiều. Trừ trường hợp cần xử lý sự cố cho bệnh nhân như lên cơn co giật.
• Tránh sử dụng liên tục và kéo dài 2-4 tuần, vì điều này sẽ gây lệ thuộc vào thuốc rất nguy hiểm. Do vậy, thời gian dùng thuốc tốt nhất là dưới 1 tuần.
• Dùng đúng thuốc: Thuốc an thần có rất nhiều loại, tùy vào thể trạng và nhu cầu cải thiện của người bệnh mà có lựa chọn thuốc khác nhau. Nếu người bệnh vừa muốn an thần lại vừa chống co giật thì nên chọn thuốc an thần loại mạnh. Tuy nhiên, nếu chỉ muốn ngủ nhẹ nhàng thì nên chọn thuốc an thần loại yếu.
• Tránh sử dụng cho bệnh nhân có thai, những người có vấn đề về thần kinh, tim mạch hay hô hấp.
• Tránh sử dụng thuốc benzodiazepine ở những bệnh nhân đã biết hoặc có thể bị ngưng thở khi ngủ.
• Chú ý đến tình trạng sức khỏe khi sử dụng thuốc lần đầu nhằm kịp thời phát hiện các tình trạng như dị ứng, sốc phản vệ.
• Nên dùng thuốc liều thấp hơn ở bệnh nhân cao tuổi.

Thuốc an thần rất mạnh, chúng làm giảm hoạt động của hệ thần kinh trung ương để giúp thư giãn tâm trí. Chúng có thể là phương pháp điều trị hiệu quả cho các tình trạng lo lắng. Tuy nhiên, chúng cũng có thể gây nghiện, đặc biệt là nếu chúng bị lạm dụng. Cần trao đổi kỹ với bác sĩ của bạn trước khi bạn bắt đầu dùng thuốc an thần và cần tuân thủ theo hướng dẫn của họ.