Cách vắt và trữ sữa non trước khi sinh

Đọc tựa đề, chắc hẳn có nhiều Mẹ thắc mắc, lo lắng; vì hầu hết các Mẹ có thể được

khuyên không được vân vê, kích thích đầu ti vì sợ kích thích chuyển dạ, sinh sớm.

Việc massage và vắt sữa này cũng có thể gây co thắt tử cung nhẹ, nhưng cách vắt và thời gian sẽ mô tả trong bài viết này là an toàn và không kích ứng chuyển dạ (giống như những cơn chuyển dạ giả không đủ mạnh để gây sinh non), trừ khi mẹ đã ở sẵn trong tình trạng "doạ  sinh sớm" từ trước tuần 36.

I. SỮA NON LÀ THẦN DƯỢC   

Vì sao?

- Sữa non là nguồn kháng thể dồi dào, giúp cho cơ thể non trẻ chống lại môi trường mới lạ (điều này hầu như ai cũng biết, và nghe nói rất nhiều);

- Sữa non tiếp tục nuôi niêm mạc hệ tiêu hoá và ruột chưa hoàn chỉnh, để chuẩn bị cho quá trình dinh dưỡng trường kỳ (điều này cũng đã nghe nói, nhưng thường được chú trọng ở trẻ sinh non hơn ở trẻ sinh đủ tuần);

- Sữa non có các hoạt chất sinh hoá độc đáo để nuôi niêm mạc mắt, tai, mũi, họng, vì những niêm mạc này ở  trong nước trong thai kỳ, nên chưa hoàn chỉnh để ứng phó với môi trường mới;

- Sữa non có các dưỡng chất đặc biệt AA, DHA, cholesterol...  để nuôi não chưa hoàn chỉnh và tiếptục phát triển cả sau khi sinh ra đời;

- Sữa non có một tổ hợp vi sinh phức tạp hoạt chất tạo kháng thể mới, khi gặp các vi khuẩn của mẹ, đã có sẵn  trong ruột trẻ sơ sinh sẽ tạo kháng thể mới, cơ chế bảo vệ có mục tiêu này (targeted protection) được học từ sớm sẽ giúp trẻ có khả năng chống những vi khuẩn mới hiệu quả hơn, kể cả khả năng chống tế bào bất thường (ví dụ tế bào ung thư) sau này;

- Sữa non có những hoạt chất vi sinh, men, insulin,..  và hoocmon tăng trưởng trong 5 ngày đầu có chức năng lập  trình đầu đời (early life programing) dạy cho niêm mạc ruột "chuẩn hấp thụ tối ưu" đối với cơ thể người, chỉ hấp thụ vừa đủ, đào thải khi dư thừa, chống tiểu đường, béo phì...

- Sữa non có dinh dưỡng thấp, vừa đủ cho những ngày đầu của bé, giúp đào thải nhanh phân su ra khỏi ruột bé, giúp giảm nhanh hiện tượng vàng da sinh lý khi bé được bú đủ sữa non;

- Sữa non dễ tiêu, nên chất bã được thải ra ngoài không cần cố gắng, trẻ không cần rặn ở thời gian này giảm thiểu các chứng bệnh về đường ruột và hậu môn khi trưởng thành;

- Sữa non có lượng muối cao, giúp sát trùng, chống nhiễm trùng ngay từ những giờ đầu tiên sau khi sinh;

- Sữa non có một lượng vừa đủ (5ml-10ml) hầu hết được trữ sẵn trong vú mẹ từ trước hoặc ngay khi trẻ sinh xong, vừa phù hợp với kích thước dạ dày của trẻ sơ sinh ngày 1 (5ml-10ml) /mỗi cữ bú.

- Được mẹ ôm, nút ti mẹ và bú nguồn sữa non từ mẹ, trẻ sẽ có thân nhiệt, nhịp tim, nhịp thở ổn định, an tâm như lúc còn nằm trong bụng mẹ.

Tuy nhiên, sữa non chỉ xuất ra trong 5 - 7 ngày đầu sau khi sinh, sau đó cơ thể mẹ sẽ xuất sữa già, hoặc chuyển tiếp sang sữa già, một số công dụng của sữa non như lập trình đầu đời và bảo vệ có mục tiêu sẽ không còn nữa. Từ sau ngày thứ 5  -  7 chức năng dinh dưỡng gia tăng, để đáp ứng nhu cầu phát triển từ tuần thứ 2 của trẻ.

Như vậy  có  nghĩa  trước  khi vận hành cơ thể được lập trình, bỏ qua giai  đoạn lập  trình  này dẫn đến tình trạng "hở  ruột" có nghĩa là sau này ăn gì  ruột cũng nhận vào hết, kể cả dư thừa, kể cả chất độc hại cho cơ thể, thể trạng trẻ không được tối ưu, dễ nhiễm bệnh từ nhỏ và khi trưởng thành dễ mắc các bệnh nan y, lâm sàng (đường ruột, tim mạch, tiểu đường, ung thư, mất trí nhớ, béo phì...)

II. CƠ CHẾ SẢN XUẤT SỮA NON VÀ CÁCH VẮT TRỮ SỮA NON TRƯỚC KHI SINH

Các Mẹ cần đọc kỹ để áp dụng an toàn.

1. Sữa non có trong bầu vú mẹ từ khi nào?

Cơ thể mẹ bắt đầu sản xuất SỮA NON (Colostrum) từ giữa thai kỳ. Thông thường khoảng tuần 16  - 20 của thai kỳ (Mẹ sinh con rạ có thể thấy sữa non sớm hơn) trong bầu vú mẹ diễn ra quá trình hoàn chỉnh của tế bào tạo sữa (lactocytes - nang sữa) và những giọt sữa non đầu tiên bắt đầu được tạo ở đây gọi là Giai đoạn tạo sữa 1  (Lactogenesis  I). Ở giai đoạn này, khoảng cách giữa các nang sữa còn chưa kín, do đó sự lưu thông qua lại giữa huyết thanh (máu) và sữa khá cao, vì vậy sữa non có thể có màu hơi đỏ của máu, màu nhuốm hồng, màu  vàng cam hoặc màu vàng nhạt (chứ không trắng như sữa già (Mature Milk) ở Giai đoạn tạo sữa 2 khi hình thức, chất thay đổi và lượng sữa gia tăng đáng kể.)

2. Vắt sữa non trước khi sinh để làm gì?

Học cách để vắt tay, thu hoạch dần dần và dự trữ SỮA NON từ trước khi sinh là một kỹ năng cần thiết cho các bà mẹ. Ngay sau khi sinh, bé cần được CHỈ BÚ HOÀN TOÀN SỮA NON của mẹ.

Tuy  nhiên, trong một số tình huống đặc biệt, do quy trình của Bệnh viện, do sức khỏe của mẹ hoặc con, con có thể phải cách ly khỏi mẹ, sữa non trữ sẵn của mẹ sẽ cực kỳ hữu dụng. Các tình huống đặc biệt đó bao gồm:

Mẹ bị tiểu đường/ tiểu đường thai kỳ

Mẹ được chỉ định sinh mổ

Mẹ có bất thường ở bầu vú/ đầu ti

Bé bị hở hàm ếch

Các tình huống sức khỏe khác của mẹ/ con ngay sau khi sinh

3. Vắt sữa non vào thời điểm nào là thích hợp?

Các Mẹ có thể thỉnh thoảng khi tắm hoặc chăm sóc bầu vú, có thể thấy sữa non từ tuần 32 đến 34 của thai kỳ.  Tuy nhiên, việc thu hoạch sữa có thể thật sự bắt đầu từ tuần thứ 36, khi sữa non có thể nhỏ giọt dễ dàng hơn.

Chăm sóc bầu vú đúng cách trong thai kỳ cũng giúp cho sữa non của mẹ được sản xuất và tiết ra dễ dàng hơn.

4. Vắt sữa non như thế nào cho đúng và an toàn?

Tuyệt đối không được dùng bất cứ máy hút sữa nào để hút sữa non trước khi sinh, mà chỉ được vắt nhẹ nhàng bằng tay. Cách vắt tay dễ học và dễ thuần thục sau một vài lần thực hành. Và kỹ năng này rất có ích về sau này trong quá trình nuôi con sữa mẹ lâu dài. Sữa non ở giai đoạn này được"thu hoạch từng giọt" như sau:

Vắt tay chỉ 3 đến 5 phút/ lần x3 - 5 lần/ ngày;

Dùng ống tiêm tiệt trùng (5ml - không kim) để thu từng giọt sữa non;

Giữ túi nylon tiệt trùng gốc ban đầu, để cho ống tiêm có sữa vào, ghi ngày, dán lại trước khi trữ lạnh (dán tạm, nếu chưa đầy);

Thu tiếp sữa non vào ống tiêm cho đến khi đầy 1 ống 5 ml (không quá 3 ngày)

1 ống tiêm đầy (hoặc sau 3 ngày)  thì niêm kín túi nylon và chuyển sang trữ đông trong 1 hộp kín (ví dụ Lock n Lock).

Vì sữa non khá đặc và dẻo nên chảy chậm và không ra thành tia như sữa già, nên nếu mỗi lần vắt mẹ thu được 0.5ml - 1ml, mẹ có thể thu được 2.5ml - 5ml/ ngày là kết quả rất tốt rồi.

Lượng sữa non thu được này có vẻ không nhiều, tuy nhiên nếu các Mẹ biết thì dung tích dạ dày của bé sơ sinh  trong ngày đầu chỉ  5 - 7ml, có nghĩa bé cũng chỉ cần bú  5 - 7ml/cữ, các Mẹ sẽ hiểu vì sao một lượng sữa nhỏ  thu hoạch trong vài tuần cũng vừa đủ cho con trong ngày đầu nếu cần.

5. Cách tự vắt sữa bằng tay?

Rửa tay sạch bằng xà phòng;

Chườm bầu vú bằng khăn ấm (hoặc vắt sau khi tắm vòi sen ấm);

Massage bầu vú;

Động tác vắt gồm 3 bước: đặt - ấn - vắt

Đặt ngón tay cái phía trên quầng vú và ngón tay trỏ dưới quầng vú, cách chân ti khoảng 3cm - 4cm (đầu ngón tay cái, đầu ti và đầu ngón trỏ thẳng hàng);

Ấn giữ các đầu ngón tay cố định trên da, ấn ngược vào thành ngực;

Vắt: ép hai đầu ngón tay về phía đầu ti để vắt nhẹ nhàng;

Lặp lại động tác này nhịp nhàng theo 3 bước cho đến khi thấy những giọt sữa non tiết ra khỏi đầu ti;

Dùng ống tiêm hút "thu hoạch" từng giọt sữa non này.

6. Cho bé bú sữa non trữ sẵn này như thế nào tốt nhất?

Khi đi sinh, bố mẹ bé mang sữa đông này trong hộp kín và  túi trữ lạnh và gửi vào ngăn đông

ở tủ lạnh của Bệnh viện;

Khi cần dùng, Bố Mẹ bé sẽ ngâm cả ống tiêm (để nguyên trong nylon tiệt trùng) vào nước ấm, hay máy  hâm sữa, và đút cho bé ăn từ ống tiêm + mút ngón tay Bố/Mẹ (finger-feeding). Mỗi cữ 5ml, có thể cách cữ 1g - 1.5g trong ngày đầu, cho đến khi bé được về với Mẹ, da-tiếp-da và bú Mẹ trực tiếp.

* Chú ý: Vì lượng sữa rất nhỏ, nên không nên chuyển sữa qua nhiều dụng cụ khác, vì sẽ làm hao tốn những giọt sữa quý giá này.

7. Ý nghĩa của việc vắt sữa non trước khi sinh:

Giúp Mẹ hiểu được cơ chế tạo sữa non trong thai kỳ và tự tin rằng trong bầu vú Mẹ đã có sẵn sàng sữa cho con, chứ không phải chờ sữa về như quan niệm sai lầm phổ biến hiện nay;

Giúp Mẹ nhìn thấy hình thức (đặc, dẻo nên dễ nuốt) và dung lượng ít ỏi của sữa non là phù hợp với khả năng mút nuốt của con và phù hợp với dung tích dạ dày sơ sinh;

Giúp Mẹ có được một kỹ năng hữu ích của quá trình nuôi con sữa mẹ, để sử dụng sau này, khi bị căng ngực, cương sữa, trữ sữa v.v. mà không phải phụ thuộc vào máy hút sữa;

Giúp cho trong mọi tình huống, phòng hờ, Bé luôn có sẵn sữa non của Mẹ để việc "lập trình đầu đời" của niêm mạc ruột được hoàn hảo;

Giúp Mẹ yên tâm chuẩn bị cho những ngày sắp sinh, vì Mẹ tin tưởng rằng cho dù đẻ mổ hoặc các chỉ định cách ly mẹ, con vẫn có sữa non của mẹ cho những cữ bú đầu tiên.

(Sưu tầm)